Het nieuwe erfrecht: voor welke planning kiest u?

Het geduld werd op de proef gesteld. Maar nu is het een feit: het erfrecht werd gemoderniseerd. En dat was meer dan nodig om wetgeving beter af te stemmen op de noden van vandaag.

De vernieuwing kan worden samengevat in de volgende pijlers:

1. het vergroten van de keuzevrijheid van de erflater;
2. de mogelijkheid om erfgenamen vooraf te betrekken bij de nalatenschap;
3. de gelijkschakeling in de behandeling van de inbreng van roerende en onroerende goederen in de fictieve massa.

Vergroting keuzevrijheid erflater

De wetswijziging zorgt ervoor dat de erflater een groter zeggenschap krijgt over de bestemming van zijn vermogen.

Groter beschikbaar deel

Het beschikbaar gedeelte (het deel van de nalatenschap waarover de erflater vrij mag beschikken) zal 50 procent bedragen ongeacht het aantal kinderen. De nieuwe algemene regel komt daarmee overeen met de regel van vóór de wetswijziging zoals die van toepassing was bij één kind (beschikbaar gedeelte in het geval van twee kinderen bedroeg slechts één derde en één vierde vanaf drie kinderen).

Volledige onterving blijft onmogelijk. Maar het is duidelijk dat in het geval van meer dan één kind een grotere bevoordeling van het ene kind tegenover het andere mogelijk is en een groter gedeelte kan worden toegewezen aan derden (niet-kinderen). Afschaffing van de reserve van de ouders In het geval de erflater geen kinderen nalaat genoot in de oude wetgeving elke ouder van een reserve gelijk aan één vierde van de nalatenschap (tenzij de erflater gehuwd is of wettelijk samenwoont). Deze reserve wordt afgeschaft en vervangen door een onderhoudsvordering van de ouders tegenover de kinderen in het geval van behoeftigheid. Alleenstaanden of feitelijke samenwonenden zonder kinderen, zijn hierdoor in de verdeling van hun nalatenschap niet meer gebonden door een reserve. Vooraf gesloten overeenkomsten Vóór de wetswijziging gold er een verbod op erfovereenkomsten of overeenkomsten over nietopengevallen nalatenschappen (de Wet Valckeniers is hierop een uitzondering). De nieuwe wetgeving laat bepaalde specifieke erfovereenkomsten in de relatie van ouders versus kinderen, wel toe. En dat biedt planningsmogelijkheden. Want het betekent dat ouders samen met hun kinderen vóór het overlijden in onderling overleg bindende afspraken kunnen maken over wie wat erft al dan niet in afwijking van het beschikbaar deel/de reserve, en kunnen overeenkomen tegen welke waarde een gedane schenking aan één van de kinderen moet worden ingebracht op het moment van het overlijden. Latere discussies kunnen zo worden vermeden.

Inbreng in de nalatenschap

Op het moment van het overlijden wordt de fictieve massa weder samengesteld. De nalatenschap bestaat niet enkel uit de goederen die nog aanwezig zijn op het moment van het overlijden. Ook met schenkingen uit het verleden dient rekening gehouden te houden. Dit is van belang om te bepalen of het beschikbaar gedeelte wordt overschreden of niet. Vóór de wetswijziging werd er een onderscheid gemaakt tussen roerende en onroerende goederen wat betreft de waarde waartegen die goederen moeten worden ingebracht in de nalatenschap. Voor roerende goederen werd er gekeken naar de waarde op het moment van de schenking en voor onroerende goederen naar de waarde op het moment van het overlijden. Deze ongelijkheid verdwijnt. In de toekomst wordt de waarde van de schenking vastgeklikt op de dag van de schenking zelf (geïndexeerd tot op de dag van het overlijden), en dit zowel voor roerende als voor onroerende goederen. Nieuw is ook dat de inbreng niet langer dient te gebeuren in natura, maar in waarde. Dit heeft als voordeel dat voortaan het geschonken goed door de begiftigde kan worden behouden. Er wordt enkel financieel afgerekend.

Inwerkingtreding – overgangsmaatregel

Het merendeel van de maatregelen treedt maar in werking één jaar na datum van de publicatie van de wet in het Belgisch Staatsblad. Doch er kan blijvend voor de oude regels worden geopteerd wanneer binnen een jaar hiertoe een verklaring wordt afgelegd bij de notaris.

En nu…

Het nieuwe erfrecht: what’s in for you? Stof om over na te denken. Bestaande planningen verdienen een check-up, rekening houdend met gedane schenkingen en opgemaakte testamenten.